Εναρκτήρια Διαδικτυακή Εκδήλωση-Συζήτηση, με θέμα:
Το 1821 της «Επιτροπής “Ελλάδα 2021”»
Ομιλητές: Τάσος Κωστόπουλος – Βασίλης Μηνακάκης
Σάββατο 24 Απριλίου 2021 στις 8 μ.μ.
1. Α. Οι αστικές επαναστάσεις και η ελληνική επανάσταση
1. Β. Οθωμανική Αυτοκρατορία/Βαλκάνια: παράδοση – μεταρρυθμίσεις – επαναστάσεις.
2. Α. Η Ελληνική Επανάσταση: 1821-1864. α) Πολιτικές ιδέες και πολιτικοί ανταγωνισμοί. β) Η διεκδίκηση της δημοκρατίας (Καποδίστριας, Όθωνας).
2. Β. Ο εσωτερικός αγώνας: οι ταξικές συγκρούσεις, οι διεκδικήσεις των αγροτών, οι ριζοσπαστικές πτυχές της επανάστασης.
3. Α. Η Επανάσταση, η Μεγάλη Ιδέα και οι άλλοι λαοί.
3. Β. Το κίνημα του Φιλελληνισμού, ο ρόλος των Μεγάλων Δυνάμεων και οι πολιτικές στρατηγικές των Ελλήνων αστών.
4. Α. Η Ελληνική Επανάσταση: ιδεολογικές, ιστοριογραφικές και εκπαιδευτικές προσεγγίσεις.
4. Β. Η Επανάσταση στη λογοτεχνία και τις τέχνες.
Η επέτειος των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821 δεν θα είναι άλλη μια συνηθισμένη και τυπική επανάληψη εθνικιστικών κοινοτοπιών και ανοησιών. Φέτος, η κυβέρνηση και η αστική τάξη ετοιμάζονται να στήσουν ένα τεράστιο και πανάκριβο πανηγύρι, που θα αντιγράφει την αισθητική και το περιεχόμενο των χουντικών εκδηλώσεων και των ολυμπιακών αγώνων του 2004. Το έργο αυτό έχει ανατεθεί στην επιτροπή «Ελλάδα 2021», της οποίας (όχι τυχαία φυσικά) επικεφαλής είναι η Γιάννα Αγγελοπούλου, ως εκπρόσωπος της ελληνικής αστικής τάξης και ως εκφραστής της χυδαίας, κιτσάτης αισθητικής της.
Οι στόχοι της επιτροπής είναι πολλαπλοί.
Θα επιδιώξουν (το τερπνόν μετά του ωφελίμου) να δώσουν στους πανηγυρισμούς τον χαρακτήρα μιας γιγαντιαίας τουριστικής ατραξιόν, μπας και τονωθεί λιγάκι η καταρρακωμένη τουριστική βιομηχανία.
Θα επιδιώξουν επίσης να είναι αυτοί οι εορτασμοί, μια τεράστια προπαγανδιστική καμπάνια υπέρ της ΝΔ (ίσως και η βασική προεκλογική της καμπάνια).
Ταυτόχρονα όμως, έτσι όπως μπορούμε να καταλάβουμε μέσα από τις προετοιμασίες της Επιτροπής, οι εορτασμοί αυτοί θα είναι και μια εκτεταμένη εκστρατεία προβολής της ιδεολογίας της αστικής τάξης και των επιδιώξεών της.
Χυδαίος και χοντροκομμένος εθνικισμός και αντιτουρκικός σωβινισμός, στην υπηρεσία του αντιδραστικού ανταγωνισμού του ελληνικού και του τουρκικού καπιταλισμού.
Εξίσου χοντροκομμένος και γελοίος εγκωμιασμός των “Μεγάλων Ευρωπαϊκών Δυνάμεων, που πάντα βοηθούσαν τους Έλληνες” (από το 1821…, μέχρι τα μνημόνια).
Το πραγματικό ιστορικό/κοινωνικό γεγονός της Επανάστασης του 1821 θάβεται έτσι κάτω από τόνους ανοησιών και χυδαίας προπαγάνδας.
Αυτό, το πραγματικό ιστορικό/κοινωνικό γεγονός θέλει να αναδείξει η Εργατική Λέσχη Καλλιθέας μέσα από τον κύκλο διαδικτυακών συζητήσεων που διοργανώνει.
Θα επιχειρήσουμε κατ’ αρχάς να παρουσιάσουμε τους στόχους και τον χαρακτήρα της Επιτροπής «Ελλάδα 2021».
(Εναρκτήρια Εκδήλωση-Συζήτηση:
Το 1821 της «Επιτροπής “Ελλάδα 2021”»)
Στη συνέχεια, μέσα από σύγχρονες επιστημονικές προσεγγίσεις, θα προσπαθήσουμε να αναδείξουμε τις ουσιαστικές πτυχές της Ελληνικής Επανάστασης, η εξέταση των οποίων θα μας βοηθήσει να αποκτήσουμε μια ολοκληρωμένη ιστορική γνώση…
(Πρώτος κύκλος:
Α. Οι αστικές επαναστάσεις και η ελληνική επανάσταση
Β. Οθωμανική Αυτοκρατορία/Βαλκάνια: παράδοση – μεταρρυθμίσεις – επαναστάσεις.)
Θα προσπαθήσουμε κατ’ αρχάς να τοποθετήσουμε την Ελληνική Επανάσταση στα σύγχρονα ιστορικά και κοινωνικά περιβάλλοντα μέσα στα οποία αναπτύχθηκε. α) τις αστικές επαναστάσεις που προηγήθηκαν ή εξελίχθηκαν παράλληλα με την Ελληνική Επανάσταση (Αγγλική Επανάσταση, Αμερικανική Επανάσταση, Γαλλική Επανάσταση και Επανάσταση στη Λατινική Αμερική), διερευνώντας τις επιρροές και τις διαφοροποιήσεις που διαμόρφωσαν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Επανάστασης του 1821. β) το περιβάλλον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τις οικονομικοκοινωνικές συνθήκες που επικρατούσαν, τις πολιτικές διερευνήσεις που εξελίσσονταν παράλληλα με τις διαδικασίες που οδήγησαν στην Ελληνική Επανάσταση, τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες καθώς και τα άλλα βαλκανικά απελευθερωτικά κινήματα.
(Δεύτερος κύκλος:
Α. Η Μεγάλη Ελληνική Επανάσταση, 1821-1864: α) Πολιτικές ιδέες και πολιτικοί ανταγωνισμοί. β) Η διεκδίκηση της δημοκρατίας (Καποδίστριας, Όθωνας).
Β. Ο εσωτερικός αγώνας: οι ταξικές συγκρούσεις, οι διεκδικήσεις των αγροτών, οι ριζοσπαστικές πτυχές της επανάστασης.)
Θα διερευνήσουμε τις πολιτικές ιδέες που αναπτύχθηκαν πριν και κατά τη διάρκεια της επανάστασης, αλλά και τους πολιτικούς ανταγωνισμούς που εκδηλώθηκαν στο εσωτερικό της. Θα προσεγγίσουμε την Επανάσταση υπό το πρίσμα της διεκδίκησης του επαναστατημένου λαού για δημοκρατία, όχι μόνο κατά τη διάρκεια των πολεμικών γεγονότων (1821-1829), αλλά σε μια ευρύτερη περίοδο, που αρχίζει με την εκδήλωση της επανάστασης το 1821 και εκτείνεται (και ολοκληρώνεται) με την επανάσταση που ανέτρεψε τον Όθωνα (1862) και επέβαλε το πιο δημοκρατικό σύνταγμα εκείνης της εποχής. Ταυτόχρονα, θα επιχειρήσουμε να αναδείξουμε τα δομικά χαρακτηριστικά της Ελληνικής Επανάστασης, δηλαδή τις ταξικές συγκρούσεις που την καθόρισαν και κυρίως τον αγώνα των αγροτικών μαζών (της πραγματικής κοινωνικής βάσης της Επανάστασης) που πολεμούσαν για μια ριζοσπαστική αγροτική μεταρρύθμιση. Θα ασχοληθούμε επίσης με κάποιες ριζοσπαστικές πτυχές αυτής της ταξικής σύγκρουσης, οι οποίες αν και περιφερειακές σε σχέση με τα μεγάλα στρατιωτικά και πολεμικά γεγονότα, εντούτοις δεν ήταν καθόλου περιθωριακές και συνέβαλαν στην διαμόρφωση των χαρακτηριστικών της Επανάστασης.
(Τρίτος κύκλος:
Α. Η Επανάσταση, η Μεγάλη Ιδέα και οι άλλοι λαοί.
Β. Το κίνημα του Φιλελληνισμού, ο ρόλος των Μεγάλων Δυνάμεων και οι πολιτικές στρατηγικές των Ελλήνων αστών.)
Θα ασχοληθούμε επίσης με τις διεθνείς επιπτώσεις της Ελληνικής Επανάστασης, αλλά και με την εξωτερική πολιτική των αστικών πολιτικών δυνάμεων οι οποίες κυριάρχησαν. Θα μιλήσουμε για τα κινήματα υπεράσπισης της Ελληνικής Επανάστασης (από την αϊτινή δημοκρατία των πρώην μαύρων σκλάβων, μέχρι τα λαϊκά δημοκρατικά κινήματα της Ευρώπης), αλλά και για τον ρόλο και την πολιτική των Μεγάλων Δυνάμεων και για τις σχέσεις τους με τις ελληνικές αστικές πολιτικές παρατάξεις. Θα εξετάσουμε επίσης και την εξωτερική πολιτική του ελληνικού αστικού πολιτικού κόσμου, κατά τη διάρκεια της Επανάστασης και κατά τα επόμενα χρόνια, έτσι όπως από το 1843 αποκρυσταλλώθηκε στη στρατηγική της Μεγάλης Ιδέας και τις συγκρούσεις που αυτή προκάλεσε με τους εθνικές επιδιώξεις των άλλων βαλκανικών λαών.
(Τέταρτος κύκλος:
Α. Η Ελληνική Επανάσταση: ιδεολογικές, ιστοριογραφικές και εκπαιδευτικές προσεγγίσεις.
Β. Η Επανάσταση στη λογοτεχνία και τις τέχνες.)
Ήδη από τα πρώτα χρόνια μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτος, η Επανάσταση του 1821 αναδείχθηκε σε πεδίο σφοδρών αντιπαραθέσεων, όχι μόνο μεταξύ διαφορετικών ιστοριογραφικών προσεγγίσεων, αλλά και μεταξύ διαφορετικών ιδεολογικών ρευμάτων και πολιτικών στρατηγικών. Κατά τον 20ο αιώνα οι ερμηνευτικές προσεγγίσεις της συνδέθηκαν με τις έντονες κοινωνικές και πολιτικές συγκρούσεις που καθόρισαν την πρόσφατη ελληνική ιστορία. Οι επίσημες (δηλαδή κρατικές) αφηγήσεις της, έτσι όπως αναδύονται μέσα από την εκπαίδευση, δεν υπήρξαν ούτε αυτές σταθερές και ενιαίες, παρ’ όλο που ποτέ σχεδόν δεν μετατοπίστηκαν από κάποιους βασικούς ιδεολογικούς άξονες.
Ταυτόχρονα όμως η Ελληνική Επανάσταση έχει αφήσει πολύ έντονο το αποτύπωμά της στο πεδίο της λογοτεχνίας, των εικαστικών τεχνών και της μουσικής. Σε κάποια από αυτά τα πεδία, θα λέγαμε ότι εξακολουθεί να αποτελεί αντικείμενο λογοτεχνικού/καλλιτεχνικού προβληματισμού.
Λίγα λόγια για το χρονικό πλαίσιο: 1821-1864
Γιατί επιλέξαμε να διευρύνουμε τόσο πολύ την Ελληνική Επανάσταση;
Κατ’ αρχάς, γιατί, κρίνοντας από τις άλλες μεγάλες αστικές επαναστάσεις, κατανοούμε ότι η διαδικασία που θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε ως αστικό επαναστατικό κοινωνικό μετασχηματισμό, είναι κάτι πολύ ευρύτερο από τα λίγα, πρώτα χρόνια, τα οποία αποτελούν την έναρξη αυτών των μετασχηματισμών. Η Αγγλική Επανάσταση αρχίζει από το 1648 και ολοκληρώνεται το 1688. Η Μεγάλη Γαλλική Επανάσταση που ξέσπασε το 1789, έκλεισε τον πρώτο της κύκλο του 1814, με την ήττα του Ναπολέοντα και την “Παλινόρθωση”, αλλά ολοκληρώθηκε ως διαδικασία κοινωνικού μετασχηματισμού το 1848.
Στην Αμερική αυτή η διαδικασία, η οποία ξεκίνησε με την Αμερικανική Επανάσταση, ολοκληρώθηκε (από την άποψη του ολοκληρωμένου αστικού εκδημοκρατισμού), με τη λήξη του Αμερικανικού Εμφυλίου το 1865 και την απελευθέρωση των Μαύρων.
Για την ελληνική περίπτωση, αυτή η μετασχηματιστική διαδικασία ολοκληρώθηκε το 1864, όταν (μέσα σε επαναστατικές συνθήκες) καταρτίστηκε ένα σύνταγμα, το οποίο αναγνώριζε το καθολικό και χωρίς όρους δικαίωμα ψήφου για όλους τους ενήλικες άντρες. Οι εξελίξεις αυτές, οι οποίες διαμορφώθηκαν από ένα εξεγερμένο λαό, επέβαλαν και την οριστική λύση (de jure) του αγροτικού προβλήματος με την διανομή των εθνικών γαιών σε όλους τους ακτήμονες αγρότες λίγα χρόνια αργότερα.
Εργατική Λέσχη Καλλιθέας 